ქართული პოეტურის გვირგვინი და დღემდე დაუძლეველი მწვერვალია შოთა რუსთველის „ვეფხისტყაოსანი“, რომელიც მოგვითხრობს ამბავს რაინდთა ცხოვრებიდან.
რუსთველი პოემაში ჰარმონიულ პიროვნებებს ძერწავს. პიროვნების ჰარმონიულობა კი უცილობლად გულისხმობს გარეგან და სულიერ სრულყოფას. ტარიელი, ავთანდილი და ფრიდონი სწორედ გარეგანი და სულიერი სრულქმნილებით იქცევენ ჩვენს ყურადღებას. ეფხისტყაოსნის“ მთავარი გმირი ტარიელია. თვით ნაწარმოების სახელწოდებაც ხომ ტარიელზე მიგვანიშნებს. სწორედ იგია ვეფხისტყაოსანი ჭაბუკი, რომელსაც დაკარგული სატრფოს მოსაგონებლად ტანი ვეფხვის ტყავით შეუმოსავს.
არაჩვეულებრივად შემოყავს რუსთაველს პოემაში ტარიელი. იდუმალი და მწუხარე შუქით მოსილი, ზღაპრული მშვენების ჭაბუკის სახე თავიდანვე იპყრობს და იტაცებს მკითხველს.
მისი ვინაობა თავდაპირველად საიდუმლოებითაა მოსილი. მხოლოდ შემდეგ ირკვევა, რომ იგი ინდოეთის ერთ-ერთი მეფის, სარიდანის, მემკვიდრეა, რომელიც ქვეყნის გაერთიანების შემდეგ სრულიად ინდოეთის ხელმწიფემ, ფარსადანმა, იშვილა და დავაჭკაცებულს ამირბარობა უბოძა.ტარიელის არაჩვეულებრივი გარეგნობა მაღალი გემოვნებითაა აღწერილი პოემაში, ეპითეტები ცოცხალია და ხორცშესხმული. „უცხო მოყმის“ ნახვით დატყვევებული როსტევანი მხოლოდშობილ ასულს მოუთხრობს: „უცხოსა და საკვირველსა ყმასა რასმე გარდვეკიდე, მისმან შუქმან განანათლა სამყარო და ხმელთა კიდე“.
ტარიელის მშვენებით მონუსხული ხატაელები ავთანდილს უამბობენ: „თავსა და ტანსა ემოსა გარეთ-თმა ვეფხისტყავია, ჯერთ მისი მსგავსი მშვენება კაცთაგან უნახავია“.
ავთანდილი თინათინს აცნობს ძმადნაფიცის ტრაგიკული სიყვარულის ამბავს და საგანგებოდ უსვამს ხაზს მის გარეგნობას: „ნუ მკითხავ. ქება რა გკადრო, ჩემგან ვით გაგეგონების? მისსა ნახავსა ნახული აგარა მოეწონების; თვალნი მჭვრეტელთა ვით მზისა ციაგსა, დაეღონების“.

ტარიელის პიროვნებაში შეზავებულია ლომისებური სიმამაცე, ზღაპრული ფიზიკური ძალა და პოეტური სული. ტიტანური ძალ-ღონით იგი ბავშვობიდანვე გამოირჩეოდა. ლომებს ჩიტებსავით ხოცავს, ვეფხვს შიშველი ხელებით ახრჩობს, ჩინებული მსროლელიცაა. ვეფხისტყაოსან ჭაბუკს თითქოს ზღაპრული სიმამაცე და შემართება დაეუფლა, როცა მათრახით უმოწყალოდ გაანადგურა არაბეთის მეფის ამალა, რაც თავდაცვის მიზნით იყო გამოწვეული.
ვაჟკაცურად შეება იგი მუხანათურად დამხვდურ ხატაელებს, მცირე რაზმით შიშის ზარი დასცა მტრის ლაშქარს.
გასაგებია, რომ მთელი თავისი ძალა, უნარი და სამხედრო ხელოვნების ნიჭი ტარიელმა ქაჯეთის ციხის აღებისას გამოამჟღავნა. ნესტანის სიყვარულით შთაგონებულმა ვაჟკაცმა ციხის აგების გაბედული გეგმა შესთავაზა მეგობრებს და განხორციელების მთავარი სიძნელე თავად იკისრა.
აშკარაა, ტარიელი მხედართმთავრული ნიჭითაც არის დაჯილდოებული. მისი მეთაურობით წარმოებულ ბრძოლებში, ჯერ ხატაელებთან, შემდეგ კი „ძნელად საომარ“ ქაჯებთან, მთელი ბრწყინვალებით გამოჩნდა რაინდის სიბრძნე და სამხედრო ხელოვნება.
როგორც ჭეშმარიტ რაინდს შეშვენის, დამარცხებული მტრის მიმართ ტარიელი ლმობიერია. კაცთმოყვარე ტარიელს სჯერა, რომ სიკეთე და ლმობიერება მტრის გულსაც მოინადირებს.
ინდოეთის ამირბარი წინდახედულობითა და გონიერებით იქცევს ყურადღებას. ხატაელების ღალატი რომ გაიგოამბის მომტანს მადლობა მოახსენა და ურჩია: “აწ ამხანაგლთა არ გიგრძნან, წადი, მათთანა მიდია“. რამაზ მეფეს კი არაფერი აგრძნობინა და სანზადისს შეუდგა. 
მეფე-დედოფალმა ნესტანის ხვარაზმშას ვაჟზე დაქორწინების გადაწყვეტილება მოულოდნელად შეატყობინეს, მაგრამ ტარიელმა ნებისყოფის უდიდესი დაძაბვის ხარჯზე შეძლო გულისთქმის ჩაკვლა, უფრო მეტიც, რჩევაც კი მისცა პატრონებს. 
ნესტანის დაკარგვის შემდეგაც, სანამ იმედს გადაიწყვეტდა, თავს შეუძახა და სასოწარკვეთას მოქმედება არჩია: “გულსა ვუთხარ:„თუ მოჰკვდები, არას გარგებს ცუდი წოლა, გიჯობს გაჭრა ძებნად მისად, გავარდნა და ველთა რბოლა“. 
ინდოელი ჭაბუკი ჭეშმარიტი პატრიოტია. მას აღელვებს სამშობლოს ბედი, გრძნობს პასუხისმგებლობას მის წინაშე. ხატაელების წინააღმდეგ გადახდილი დიდი ომიც ხომ სამშობლოს სამსახურს ისახავდა მიზნად. 
ტარიელი უებრო მეგობარიცაა. სწამს: „ვინცა კაცმან ძმა იძმოს, თუ დაცა იდოს, ხამს თუ მისთვის სიკვდილისა და ჭირსა თავი არ დარიდოს“. სწორედ მისი დახმარებით შეძლო გმირმა ფრიდონმა ვერაგი ბიძაშვილების დამორჩილება და კუთვნილი მამულის დაბრუნება. როცა ავთანდილს გაიცნობს და გიაგებს, რომ იგი სატრფოს დავალებითაა წამოსული „უცხო მოყმის“ საძებრად, თუმცა ეძნელება წარსულის გახსენება, ძველი წყლულებისა და ტკივილების განახლება, მაგრამ მაინც გაიღებს დიდ მსხვერპლს, უამბობს თავის ამბავს რითაც აშკარად ავლენს უანგარო თავდადებას ახლად ჩასახული ძმობა-მეგობრობისადმი. მერე კი, ინდოეთს გამგზავრებამდე, მისთვის თავდადებული ავთანდილისა და თინათინის ბედზე ზრუნავს. 
გულუხვმა ჭაბუკმა ასმათის დიდი სამსახურიც დააფასა: ერთგულებისა და თავდადებისთვის ინდოეთის ერთ-ერთი სამეფო უწყალობა; ფატმანს სიკეთე სიკეთით გადაუხადა, ქაჯეთიდან წამოღებული საჭურჭლე უბოძა და ძმობაც შეჰფიცა. ფრიდონს კი, უანგარო მეგობარს, დევების გამოქვაბულში არსებული განძეულობა უსახსოვრა. 
რაინდთა შორის რაინდი ტარიელი არაჩვეულებრივია, როგორც მიჯნური. მსოფლიო ლიტერატურაშიც კი ძნელად მოიძებნება ტიპი, გრძნობის სიძლიერით, ერთგულებით, სატრფოსათვის თავგანწირვით ტარიელს რომ გაუტოლდეს. მისი სიყვარული ერთსა და იმავე დროს ნაზიცაა და ბობოქარიც. ტარიელის ნესტანისადმი სიყვარული ხორციელ წადილს როდი გამორიცხავს, მაგრამ საოცრად წმინდაა, სპეტაკი და ამაღლებული. სატრფოსთვის თვალის შევლებაც კი საკმარისია, ლომგულმა ვაჭკაცმა გონი დაკარგოს. 
ტარიელისთვის დამახასიათებელია გრძნობის მუდმივობა და ნესტანსაც გრძნობის მტკიცე ფიცს აძლევს უმწიკლო და მარადიული ერთგულებისა. 
წუთისოფლის ავად ბრუნვამ, სატრფოს გადაკარგვამ შეცვალა ტარიელი, სხვა კაცად აქცია იგი. სიყვარულით სნეულმა ვაჟკაცმა ადამიანთა სამყოფელი მიატოვა და ასმათთან ერთად გამოქვაბულში დაიდო ბინა. გამოიარა ჭეშმარიტი მიჯნურისათვის სავალდებულო განსაცდელი და ცრემლთა ფრქვევაში ათენ-აღამებს. რასაკვირველია, რომ ცივი გონება დაახშო გრძნობათა სიჭარბემ. 
სასოწარქვეთას მიეცა ზაფრანად ქცეული ვარდი ტარიელი, იმედიც დაკარგა თითქოს, მაგრამ გამოჩნდა „დასნეულებული აქიმის“ მკურნალი ავთანდილი, თავდადებული მეგობარი, მიაგნო ნესტანის კვალს და კვლავ სიცოცხლის სიხარული დაეუფლა, დაუბრუნდა ნებისყოფა და ნათელი გონება, უშიშრად შეება ბნელეთის ძალებს და ერთგული მეგობრის დახმარებით ქაჯთა ტყვეობიდან იხსნა მიჯნური. 
„ბოროტსა ძლია კეთილმან, არსება მისი გრძელია,“-ზეიმობს რუსთველი ტურფა ნესტანისა და გმირი ტარიელის ტრაგიკული სიყვარულის გამარჯვებას.